Nieuws van de James Webb ruimtetelescoop.
door Gerben de Jong
De James Webb ruimtetelescoop (of James Webb Space Telescope, JWST) is nog maar net begonnen en de beelden blijken al direct veel scherper dan die van de Hubbletelescoop. En die waren al sensationeel.
De JWST is in een Lagrangepunt geplaatst, namelijk in L2. Dit is een punt op 1,5 miljoen km van de aarde en van de zon af gericht. De lagen folie onder de telescoop schermen de telescoop af van de straling van de zon. De telescoop moet op een paar graden boven het absolute nulpunt gehouden worden. L2 is een stabiel punt omdat de telescoop precies met de aarde mee om de zon beweegt. Maar je kunt er dus nooit meer bij komen, mocht er iets kapotgaan aan de telescoop.
De eerste beelden lijken zelfs de huidige ‘big bang’ theorie op losse schroeven te zetten. In het plaatje hiernaast zie je een ster met een 'twinkeltje'. Dat is een ster uit onze eigen omgeving. Als je goed kijkt zie je ook wat kleine boogjes. Die zijn het gevolg van gravitational lensing. Maar verder zijn alle stipjes sterrenstelsels met elk honderden soms wel duizenden miljard sterren.
De Big Bang theorie komt van de Belgische priester George Lemaître. Hij beweerde dat het heelal begonnen is als een enkele punt die geëxplodeerd is (1926) Edwin Hubble vond een aantal jaren later aanwijzingen dat het heelal aan het uitdijen is. Hij redeneerde dat teruggaande in de tijd het heelal dus ooit als een enkele punt begonnen moest zijn.
De oudste sterren kunnen hooguit 13,37 miljard jaar oud zijn. Vóór die tijd is er niets te zien. Direct na de grote uitzetting komt een periode van “mist” (alle elektronen en kerndeeltjes zitten nog los) gevolgd door een donkere periode waarin er nog geen enkele ster gevormd is, alleen losse atomen.
De eerste foto’s van de JWST geven echter sterrenstelsels te zien die uit de eerste periode komen, maar die klein en mooi rond zijn. Niet erg opvallend, maar wel veelzeggend! De eerste sterrenstelsels worden verondersteld erg groot en ruw te zijn vanwege het samenklonteren van enorme hoeveelheden sterren en de vele botsingen die moeten hebben plaats gevonden. Je verwacht enorme sterrenstelsels met ruwe randen. Maar nu zijn sterrenstelsels te zien die klein en mooi glad zijn. Alsof ze veel ouder zijn dan 13,37 miljard jaar, ouder dan mogelijk is. Sterrenstelsels die ouder zijn dan de berekende leeftijd van het heelal, uitgaande van de Big Bang, gooit ons hele heelalbeeld overhoop. We zullen terug moeten naar de theorie…
Meer lezen van Gerben de Jong.
- Lichtkracht van sterren en andere hemellichamen
- Donkere materie (deel 2): Bestaat donkere materie wel?
- Donkere materie (deel 1)
- De controverse over de Hubbelconstante
- Is tijdreizen mogelijk?
- Eerste meting van de lichtsnelheid
- Het kosmologisch principe
- Zwarte gaten
- Lagrange punten
- Klimaat en broeikaseffecten
- Hanny's Voorwerp
- Het Hertzsprung-Russell diagram.
- De Dichtheid van Sterren.
- De Telescoop.
- De wet van Titius en Bode.
- Gelukkig nieuwjaar!
Gerben de jong is voorzitter van Sterrenvereniging Astra Alteria en heeft als docent natuurkunde op het Marnix College te Ede gewerkt. Op het Marnix College en ook op de school waar hij voor het Marnix werkte heeft hij jaarlijks een clubje brugklasleerlingen begeleid die geïnteresseerd waren in sterrenkunde: de Milky Way Club. Gerben wil ons graag laten zien hoe mooi en vooral wijds de sterrenhemel is.