Astra Alteria

Sterrenvereniging Astra Alteria

Messier objecten waarnemen vanuit de achtertuin

Op 17 maart was vanuit de achtertuin van Prof. Han Zuilhof in Bennekom voor het eerst het Sombrerostelsel zichtbaar doordat buurtgenoten dit jaar in een aangrenzende tuin een boom hadden gesnoeid.

Meer dan 10 jaar geleden inspireerde Robert de Jong, oud-voorzitter van Sterrenvereniging Astra Alteria, Han om alle 110 objecten van de wereldberoemde Messier catalogus in het beeldveld van zijn telescoop te krijgen. Het zijn prachtige doelen voor een amateurastronoom maar niet altijd even makkelijk. Sommige objecten staan namelijk erg laag aan de Hollandse hemel en de toenemende lichtvervuiling werkt ook niet mee. 

Door Michel Jochems (deel tekst en foto Han Zuilhof)

Na vele uren en nachten ijken, verstild zoeken, teruggaan naar slecht zichtbare objecten kon Han in 2016 het 105e object van de lijst aanvinken. Niet alleen in zijn achtertuin want de telescoop ging ook mee naar Ameland en Frankrijk. De resterende objecten leken een brug te ver vanaf zijn favoriete waarneemplekken. Tot dat buurtgenoten dit jaar de tuin gingen snoeien. Opeens was er meer zicht in zijn achtertuin en had hij op woensdagavond 17 maart het Sombrerostelsel in zijn kijker. Dit fotogenieke stelsel met een doorsnede van ongeveer 50.000 lichtjaar op een afstand van 28 miljoen lichtjaar was voor hem slechts zichtbaar als een ‘vlekje’. Ook nam hij ‘M48’ een heldere open sterrenhoop in het sterrenbeeld waterslang waar. De ’M68’, een bolvormige sterrenhoop in hetzelfde sterrenbeeld, had hij weliswaar in de kijker, maar dit lichtzwakkere object was niet zichtbaar. Te veel omgevingslicht.


263 jaar eerder, in 1858, had Parijs nog niet zoveel last van de enorme lichtvervuiling. Dit maakte het voor de jonge astronoom Charles Messier mogelijk om van uit zijn balkon in ‘Hôtel des Abbés de Cluny’ waarnemingen te doen en uit te groeien tot grootste kometenjager van zijn tijd. Charles Messier kon zover komen doordat hij erg praktisch en systematisch was ingesteld. Bij zijn zoektocht naar kometen kwam hij echter op steeds dezelfde plekken, vaak lichtzwakke, objecten tegen die hem behoorlijk in de weg zaten bij het spotten en categoriseren van kometen. Om ervoor te zorgen dat hij niet steeds op het verkeerde been werd gebracht besloot hij deze objecten ook in kaart te brengen. De wereldberoemde Messiercatalogus was ‘geboren’.


Prof. Han Zuilhof doet in zijn dagelijks leven onderzoek naar chemische structuren. Als specialist in de organische chemie en bio nanotechnologie heeft hij vele wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan. In zijn vrije tijd zoekt hij met zijn ‘Celestron Evolution 9.25 met een Televue 21 mm 100 graden’ (makkelijke ijking, heel goede go-to) lens de hemel af en komt hij graag terug bij favoriete objecten, de bolvormige sterhopen. De herculesbolhoop (M13) is één van de mooiste en best zichtbare objecten aan de nachtelijke hemel.  Deze bekende bolhoop bevat ongeveer 400.000 sterren, heeft een werkelijke diameter van 140 lichtjaar en staat op ongeveer 25000 lichtjaar van de aarde. “Zo oud en dan toch als eenheid zichtbaar door de telescoop”.


Voor Han zijn er nog drie objecten uit de Messier catalogus te gaan. Het is maar de vraag of dit vanuit zijn achtertuin mogelijk is. Gezien de licht sterkte zal hij op zoek moeten gaan naar een plek met weinig lichtvervuiling en vrij zicht. Misschien dat dan de M68, de eerdergenoemde bolvormige sterhoop, dan wel zichtbaar is en ‘ondekt’ hij de M69 (Bolhoop in het sterrenbeeld Haas) en het Zuidelijk Windmolenstelsel (M83). Maar of dit doel gehaald wordt of niet, het gaat om het waarnemen zelf, wat hij als één van de meest waardevolle dingen in de avond is gaan zien.

Bronnen en links