Astra Alteria

Sterrenvereniging Astra Alteria

Lenswerking van een supernova

Gepubliceerd · Bijgewerkt

In onze Melkweg zal er gemiddeld elke 50 jaar een ster exploderen als supernova.

Door drs. Robert de Jong

Dat is dan lang wachten als je iets wilt leren van wat er tijdens een supernova gebeurt. Dat valt mee, daar een supernova in 2 dagen tijd zo helder wordt als een heel sterrenstelsel bij elkaar, ook al is dit maar tijdelijk. In een maand is het licht weg. En dat maakt het mogelijk om supernova’s ook te onderzoeken in andere sterrenstelsels dan de onze. Weet daarbij dat er naar schatting honderd miljard sterrenstelsels zijn in het zichtbare heelal. Maar het moet ook gezegd worden dat je een supernova beter kan onderzoeken als deze af gaat in een sterrenstelsel die kosmologische gezien een beetje in de buurt is.

Redelijk nieuw is dat er onderzoek gedaan kan worden of de supernova’s in onze kosmologische achtertuin dezefde eigenschappen hebben als de supernova’s die ontstaan zijn toen het universum nog jong was.

Er is een supernova gevonden op 10 miljard lichtjaar afstand van de Aarde. Dit is echt een nieuw record qua afstand. Normaalgesproken is dat niet meer zichtbaar te maken met telescopen, maar deze is op de foto gezet door de Hubble Space Telescope in 2016 als gevolg van zwaartekrachtlenswerking van een cluster van sterrenstelsels (MACS J0138.0-2155) op de voorgrond (lees 4 miljard lichtjaar van de Aarde). Je hebt daar dus geen zwart gat voor nodig. Sterker nog: De supernova was drie keer te zien op de foto, aan de zijkanten van de voorliggende cluster (2x rood en 1x in het violet). In 2019 waren ze alle drie verdwenen / niet meer zichtbaar voor ons. Astronomen hebben voorspeld op basis van rekenmodellen aan de verdeling van de massa in de cluster, dat de supernova in 2037 opnieuw en misschien in 2042 opnieuw zichtbaar zal zijn. Dit duurt 21 jaar daar het voor licht moeilijker is om door de compacte cluster te gaan dan om de cluster. Je zou kunnen zeggen dat je sneller aan de andere kant van een stad bent als je de ringweg pakt, dan dat je dwars door de stad gaat.

Ook geeft dit verschijnsel aan de astronomen de gelegenheid om de verdeling van de donkere materie in de cluster te onderzoeken. Op zich wat glad ijs, want donkere materie kan je niet zien en wordt verondersteld als met de zichtbare zwaartekracht de gravitationele effecten niet uit te leggen zijn.

                                                       

Meer lezen van drs. Robert de Jong:

 

Robert de Jong studeerde van 1982 tot en met 1988 Astronomie aan de Universiteit van Utrecht. Nadat hij zijn opleiding heeft voltooid neemt zijn carrière een verrassende wending. Hij kiest voor de ICT gaat werken voor het softwarebedrijf Baan. Binnen dit bedrijf, dat later zou worden overgenomen door de Amerikaanse software gigant Infor begint hij als programmeur en groeit hij door tot Senior Solution Architect. Zijn liefde en passie voor het vak Astronomie heeft hij echter nooit verloren.
In 1998 start hij samen met een aantal waarneem vrienden Sterrenvereniging Astra Alteria in Putten. Al snel neemt hij de rol van Voorzitter voor zijn rekening en in die hoedanigheid probeert hij het prachtige vak sterrenkunde voor een groter publiek toegankelijk te maken. Robert is een ‘kar trekker’ pur sang. Hij mobiliseert vrijwilligers, organiseert lezingen en waarneemavonden, stelt cursussen en lesmateriaal samen, ontwikkeld een website en ledenportaal bezoekt scholen en weet als geen ander de media te bereiken. De vereniging groeit dan ook flink onder zijn leiding en ontplooit zelfs activiteiten in Ede. In 2010 wordt Sterrenvereniging Astra Alteria, werkzaam in de regio Gelderland: Noordwest-Veluwe en Gelderse Vallei, door het bestuur van de KNWS als nieuwe erkend. Door zijn vele werkzaamheden in het buitenland is Robert de afgelopen jaren meer naar de achtergrond getreden, maar is nog steeds een ambassadeur van de vereniging.